Jarosław Dąbrowski, pseud. Żądło, urodził się 13 listopada 1836 roku w Żytomierzu na Wołyniu. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. W 1845 roku, w wieku 9 lat, wstąpił do Korpusu Kadetów w Brześciu Litewskim, w którym spędził 8 lat. W 1853r. został przeniesiony do Pułku Szlacheckiego, który przekształcono w Konstantynowski Korpus Kadetów, stacjonujący w Petersburgu. Po dwuletniej służbie i zdaniu egzaminów został mianowany na chorążego. Po 10 latach służby na różnych stanowiskach, wziął udział w wojnie na Kaukazie, walcząc z Czerkiesami. Podczas działań wojennych wykazał się niezwykłą odwagą i walecznością. Za zasługi wojenne awansował i był nagradzany za męstwo, otrzymując między innymi Order św. Stanisława. Po kampanii kaukaskiej został wyróżniającym się słuchaczem Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego.
Podczas wieloletniej służby w carskiej armii poznał i zaprzyjaźnił się z wieloma patriotami, oficerami polskiego i rosyjskiego pochodzenia, z którymi związał w przyszłości swój los w walce o niepodległość Polski. Tymi ludźmi byli między innymi: Józef Hauke-Bosak, Zygmunt Padlewski, Jan Pobielski, Andrzej Potiebnia, Zygmunt Sierakowski, Walery Wróblewski, Romuald Traugutt. Dąbrowski uczestniczył w wielu przedsięwzięciach i akcjach patriotycznych organizowanych przez nielegalne organizacje młodzieżowe.

Jesienią 1861 roku Jarosław Dąbrowski skończył studia akademickie i awansował do stopnia kapitana sztabowego. Staraniem Sierakowskiego, który był wówczas pracownikiem ministerstwa wojny, Dąbrowski opuścił stolicę Cesarstwa. Na początku 1862 r. przybył do Warszawy i został tam członkiem Centralnego Komitetu Narodowego i konspiracyjnym naczelnikiem miasta Warszawy. Należał do radykalno-demokratycznego skrzydła obozu niepodległościowego „czerwonych” i był rzecznikiem wzniecenia powstania narodowego w 1862 r. w porozumieniu z rewolucjonistami rosyjskimi. Opracował nawet plan powstania. 14 sierpnia 1862 r. za działalność konspiracyjną został aresztowany i umieszczony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a następnie zesłany na katorgę syberyjską. Uciekł z więzienia moskiewskiego, a po uzyskaniu paszportu zagranicznego w maju 1865 r. przedostał się do Paryża. W 1866 roku próbował utworzyć polską jednostkę wojskową we Włoszech o charakterze Legionu Polskiego. Jego pomysł nie zyskał aprobaty. W 1866 roku Dąrowski wszedł w skład Komitetu Reprezentacyjnego Emigracji Polskiej. W 1870 roku został dowódcą Legionu Polskiego w składzie Armii Wogezów, dowodzonej przez Garibaldiego.

Po wybuchu Komuny Paryskiej, 18 marca 1871 roku, Dąbrowski wstąpił do armii rewolucyjnej i objął dowództwo odcinka frontu w Neuilly. Został mianowany generałem. Do 20 kwietnia kierował walkami, wykazując duży kunszt wojskowy. W maju Komitet Ocalenia Publicznego powierzył Jarosławowi Dąbrowskiemu dowództwo prawego skrzydła obrony. Mimo uporczywej walki, musiał ustąpić pola liczniejszym i silniejszym oddziałom wersalczyków, którzy wypierali siły komunardów z dzielnic Paryża. Podczas prowadzenia szarży został ciężko ranny i wkrótce zmarł na polu bitwy. W nocy z 23 na 24 maja 1871 roku pochowano go na cmentarzu Pere Lachaise. W chwili śmierci miał 35 lat.

Lata służby wojskowej i działalności politycznej przeżył niezwykle intensywnie. Był wielkim człowiekiem, o wybitnych zdolnościach dowódczych, niepospolitej energii i konsekwencji w dążeniu do walki o niepodległość Polski. Przewyższał wyobraźnią o sposobie prowadzenia działań wojennych wielu rosyjskich i francuskich oficerów. Jego patriotyzm i zaangażowanie w kwestię polską oraz udział w walkach Komuny Paryskiej, a zwłaszcza śmierć na jej barykadach, uczyniła z niego symbol męstwa i poświęcenia dla sprawy, w którą wierzył. Liczył, że zwycięstwo rewolucji paryskiej otworzy drogę do uzyskania wolności i odbudowania niepodległości Polski.

opracowała: Ewa Kędzierska (kl. I A, 2006/2007)